اثربخشی آموزش مدیریت شرم در چارچوب برنامه‏ی pegs در تعامل با شیوه‏های فرزندپروری و کیفیت ارتباط دانش‏آموز– معلم بر قلدری در مدرسه

مقدمه: قلدری در مدرسه شکلی از خشونت مدرسه‏ای سطح پایین است که در طی سی سال اخیر محور توجه اکثر کشورها بوده است. قلدری نوعی رفتار منفی یا عمل پرخاشگرانه، مکرر و تعمدی است که توسط یک گروه یا یک فرد بر علیه همسالان اعمال می‏شود. هدف: هدف اصلی این پژوهش، تعیین اثربخشی آموزش مدیریت شرم در چارچوب برنامه‏ی pegs بر کاهش قلدری در مدرسه با توجه به شیوه‏های فرزندپروری و کیفیت ارتباط معلم - دانش‏آموز بود. روش‏شناسی: این پژوهش از نوع طرح‏های نیمه‏آزمایشی شامل طرح پیش‏آزمون – پس‏‏آزمون با گروه گواه (مقایسه‏ی بین گروهی) و یک طرح عاملی بود. دانش‏آموزان دوره‏ی راهنمایی پنج مدرسه‏ی دولتی دخترانه‏ی شهر تبریز با استفاده از روش نمونه‏گیری خوشه‏ای چندمرحله‏ای انتخاب و غربال شدند. در نهایت، سی نفر از هر مدرسه به روش نمونه‏گیری هدفمند و مبتنی بر نتایج مقیاس قلدری، مشاهده حین اجرای آزمون، درجه‏بندی معاونین مدرسه، و نتایج فهرست رفتاری کودک – فرم والدین انتخاب شدند. هر مدرسه شامل دو گروه و هر گروه متشکل از 15 دانش‏آموز بود. مدارس به صورت تصادفی گروه‏های آزمایشی و گواه فرض شدند و بسته‏ی آموزشی و پلاسیبو را دریافت کردند. جهت جمع‏آوری داده‏ها از پرسشنامه‏های قلدری، خشم چندبعدی مدرسه، مدیریت حالات شرم، شیوه‏های فرزندپروری ادراک شده و کیفیت ارتباط معلم – دانش‏آموز استفاده شد. داده‏ها با استفاده از آزمون‏های آماری تحلیل کوواریانس تک‏متغیره‏ی یک‏راهه و دو راهه، و تحلیل کوواریانس چندمتغیره‏ی یک‏راهه تجزیه و تحلیل شدند. نتایج: تحلیل داده‏ها نشان داد که مداخله‏ی آزمایشی در بهبود مدیریت شرم، کاهش خشم و قلدری مدرسه‏ای اثربخش بوده و آموزش مدیریت شرم مبتنی بر برنامه‏ی pegs در طی هشت جلسه‏ی هفتگی 75 دقیقه‏ای، به ترتیب 34% و 43% تغییرات قلدری مدرسه‏ای (24/28 = f ، 001/0>p) و قلدری سنتی (79/41 = f ، 001/0>p) را تبیین می‏کند؛ اما اثر مداخله‏ی آزمایشی در کاهش قلدری کلامی/ سایبری معنی‏دار نبود (42/3 = f ، 05/0<p). همچنین، مداخله‏ی آزمایشی با توجه به اثر متغیرهای تعدیل‏کننده معنی‏دار نبود. از سویی، نتایج نشان داد که شیوه‏ی فرزندپروری ادراک شده‏ی مستبدانه نسبت به شیوه‏های فرزندپروری مقتدارنه و تسهیل‏گیرانه در اثربخشی مداخله‏ی آزمایشی اثر بازدارنده داشت؛ در نهایت، اثر اصلی کیفیت ارتباط معلم – دانش‏آموز معنی‏دار نبود. نتیجه‏گیری: مطابق با یافته‏های پژوهشی، کاربرد آموزش مدیریت شرم در کاهش قلدری دانش‏آموزان موثر بود. لذا، با در نظر گرفتن محدودیت‏های پژوهشی، این یافته‏ها تلویحات عملی در عرصه‏های بالینی و آموزشی دارد.